Powstanie sekcji koszykówki mężczyzn TS Wisła
Tekst pochodzi z wydanej w 2006 roku książki "Pod wiślackim koszem kobiet i mężczyzn 1928-2006" autorstwa Romana Pyjosa i Artura Pyjosa.
Istnienie koszykówki mężczyzn w "wiślackim" klubie rozpoczęło się w 1928 roku. Nie była ona jednakże samodzielną sekcją, lecz traktowano ją jako sport uzupełniający dla innych prowadzących swą działalność sportową dyscyplin, a przede wszystkim piłki nożnej. Wielu graczy w tzw. "martwym sezonie" uprawiało koszykówkę traktując ją jako sport uzupełniający. Mimo wysiłków szkoleniowych koszykarze nie podnosili kwalifikacji sportowych, nie uzyskiwali zadowalających wyników. Rozgrywane zawody z lokalnymi rywalami nie przynosiły spodziewanych rezultatów, a ich poziom sportowy pozostawiał wiele do życzenia.
W 1933 roku sekcja zawiesza swoją działalność sportową, przestaje uczestniczyć w rozgrywkach mistrzowskich i towarzyskich. Wpływ na ten stan rzeczy miała pogarszająca się sytuacja materialna klubu, jak również trudności godzenia równoczesnego uczestnictwa w zawodach piłkarskich.
Sytuacja poprawia się diametralnie w sezonie 1937/38, kiedy to po rozpadzie sekcji koszykówki KS "YMCA" część zawodników tej drużyny przeszła do reaktywowanej sekcji TS "Wisła". Drużyna "Wisły" awansuje do A klasy i rozgrywa pierwsze mistrzostwa w składzie: J. Arlet, T. Bachman, Z. Ciepły, A. Czyński, B. Dobijaj. Graj, P. Stok, AL Żaczek, Zb. Hegerle, M. Kopta, Cz. Lapiński, Zb. Kluczyński, Zd. Lublin, Wł. Papiński, K. Paszucha, J. Sagatowicz.
Doceniając wartość i poziom drużyny powołano pierwszą piątkę do reprezentacji Krakowa na "Turniej Miast" w 1939 roku, zakończonego wielkim jej sukcesem.
Dr Paweł Stok reprezentował barwy narodowe w Rydze (1937) i w Kownie (1938). Uczestniczył wraz z Edwardem Szostakiem w olimpiadzie, w Berlinie (1936) zajmując 4 miejsce. Dostąpił również zaszczytu, jako jedyny z Polaków, został wybrany do reprezentacji Europy w latach 1937 i 1939.
Gdy koszykarzom "Wisły" zaczyna się dobrze wieść, nadchodzi nieprzychylna dla działalności sportowej niemiecka okupacja. Nadszedł pięcioletni okres przymusowego regresu sportowego.
Po wyzwoleniu Krakowa w styczniu 1945 roku budzi się do dynamicznego rozwoju krakowska koszykówka. Pozostali przy życiu przedwojenni koszykarze Krakowa wracają do swoich klubów lub też zmieniają barwy klubowe. Już w lutym 1945 roku odbył się pierwszy powojenny historyczny turniej koszykówki o "Puchar Wyzwolenia" ufundowany przez znanego działacza sportowego mgr Aleksandra Rybkę. Turniej ten wygrała "Wisła". w skład której wchodzili: Tadeusz Pawlik, Jan Rotter, Edward Szostak, Władysław Papiński, Paweł Stok, Jacek Arlet, Zbigniew Hegerle i Andrzej Kowalówka. W 1951 roku koszykarze przygotowują się na obozie w Jeleniej Górze, w ośrodku sportowym do uczestnictwa w I Centralnej Spartakiadzie Zrzeszeń Sportowych. W drodze do stolicy zatrzymują się we Wrocławiu, gdzie w Hali Ludowej rozegrali międzynarodowe spotkanie z reprezentacją Chin Ludowych, odnosząc wielki sukces, zwyciężając renomowanego rywala różnicą, aż 12 punktów. Był to dobry prognostyk przed ciężkim turniejem spartakiadowym.
Pierwszą Centralną Ogólnopolską Spartakiadę Zrzeszeń Sportowych (1951), uznawaną za nieoficjalne mistrzostwa Polski wygrali koszykarze "Gwardii", której drużyna oparta była na wiślakach. Zespół stanowili: Stefan Wójcik, Jacek Arlet, Jerzy Bętkowski, Zdzisław Dąbrowski, Kazimierz Gruszka, Tadeusz Pacuła, Roman Pyjos, Andrzej Kowalówka, Ludwik Miętta-Mikołajewicz, Jan Mikułowski, Stanisław Bartik, Mieczysław Chanek.
Pierwszy tytuł mistrzów Polski zdobyli koszykarze "Wisły" w 1954 roku. W wyjściowej piątce występowali: Jerzy Bętkowski, Roman Pyjos (obrońcy), Zdzisław Dąbrowski (center), Stefan Wójcik, Tadeusz Pacuła, (skrzydłowi). W mistrzowskiej drużynie występowali również: Maciej Wężyk, Stanisław Bartik, Jan Mikułowski, Ryszard Niewodowski, Antoni Paszkowicz, Mieczysław Sikora i Tadeusz Swoboda. Trenerem zespołu był Jerzy Groyecki, kierownikami byli: Jan Janowski, Stanisław Filipowski, Tadeusz Rosikon.
Nieco wcześniej, bo w 1952 roku zespół koszykarzy "Wisły" sięgnął po raz pierwszy po cenne krajowe trofeum Puchar Polski.
W drugiej połowie lat 50tych wybijającymi zawodnikami byli Wójcik, Pacuła, Wawro, Dąbrowski, Wężyk, Niewodowski, Swoboda, Paszkowicz. Wójcika, Pacułę i Wawro nazywano "trzema muszkieterami". Fantastyczny playmaker to Stefan Wójcik, nosił przydomek "Wujo", a pod koniec kariery nadano mu ksywę "Dziadek", a to dlatego, że w wieku 37 lat zdobył czwarty tytuł mistrza Polski, będąc przy tym wieloletnim kapitanem zespołu "Wisły". Tadeusz Pacuła "Tadis" był niezrównanym obrońcą i strzelcem wyborowym rzutów z dystansu. Szkoda, że nie istniały wtedy rzuty za trzy punkty. W drużynie reprezentacyjnej wystąpił 134 razy, a na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie (!960) był jej kapitanem. Wincenty Wawro brylował na parkiecie sztuczkami technicznymi, przeglądem sytuacji na boisku i skutecznością rzutową. Tę wielką trójkę uzupełniał Zdzisław Dąbrowski trzykrotny "Król strzelców" ligi i zarazem jeden z najlepszych koszykarzy polskich tamtych lat. Popularny "Tata", wszechstronnie wyszkolony, skuteczny zarówno w rzutach spod kosza jak i z dystansu. Po zakończeniu kariery sportowej był trenerem i sędzią międzynarodowym w koszykówce, tworząc zgraną parę z kolegą klubowym Maciejem Wężykiem.
Po Groyeckim trenerską schedę koszykarzy "Białej Gwiazdy" przejął Jan Mikułowski "Asiu". Prowadził zespół w latach 1955-60 i 1963-1965, 1981. Lata 60-te to znakomita dekada najwybitniejszego internacjonała Bohdana Iikszo. Dwukrotny olimpijczyk (Tokio 1964, Meksyk 1968), czterokrotny uczestnik Mistrzostw Europy (trzy medale), reprezentant Europy 1966 i Polski (195 razy). Wielokrotny mistrz i wicemistrz Polski; jeden z najlepszych środkowych w historii polskiej koszykówki. W 1964 zdobyli wiślacy tytuł mistrzowski, a do sukcesu zespół poprowadził znakomity trener Jan Mikułowski. Kolejnym szkoleniowcem od 1965 roku był Jerzy Bętkowski, który ma w swoim dorobku trzy złote medale oraz dziewięć srebrnych i z tego powodu otrzymał nazwę "trenera wicemistrzów". W sezonie 1965/66 "Wisła" odnosi wspaniałe sukcesy podczas Festiwalu FIBA wygrywając z potentatami europejskiej zawodowej koszykówki. Po tych wybitnych sukcesach zaczęły się emigracje zawodników na kontrakty zagraniczne. Najpierw do Luksemburga wyjechał Krystian Czernichowski (1969), a po zakończeniu kariery zawodniczej był wicedyrektorem i szefem produkcji Goodyeara i do dziś mieszka tam na stałe. Na posadę trenerską do Francji wyjechał Jerzy Bętkowski (197173). Do Francji wyjeżdżają Bohdan Likszo, Czesław Malec, Edward Grzywna i Wiesław Langiewicz.
Najwybitniejszym koszykarzem "Wawelskich Smoków" lat 70-tych był Andrzej Seweryn. Olimpijczyk z Monachium (1972), czterokrotnie uczestniczył w ME, reprezentant Europy (1973) w Barcelonie. Barwy Polski reprezentował 197 razy, dwukrotnie zdobył mistrzostwo Polski. Światowej klasy gracz defensywny. Obok niego znani zawodnicy tego okresu to: Piotr Langosz, Marek Ładniak, Adam Gardzina, Dariusz Kwiatkowski, Waldemar Wiśniewski, Maciej Pietrzyk i wielu innych. Wyróżniającymi się koszykarzami lat 80tych byli Krzysztof Fikiel, Zbigniew Kudłacz, Janusz Seweryn, Jacek Dolczewski, Jacek Międzik. W 1981 roku "Wisła" po raz drugi w historii swojego istnienia zmierzyła się z reprezentacją Europy, tym razem nie odnosząc zwycięstwa.
Rok 1989 przyniósł degradację słynnych kiedyś "Wawelskich Smoków" do drugiej ligi, ale po latach nieobecności i bezskutecznego "pukania do bram ekstraklasy" nastąpił do niej powrót pod nazwą "UniaWisła" i nową organizacyjną nazwą Sportowa Spółka Akcyjna, na czele której stanął prezes Marcin Fall. Zaczyna się powrót do dawnych lat świetności.
SENIORZY
PUCHAR POLSKI - 1952, 1978r
MISTRZOSTWO POLSKI 1951, 1954, 1962, 1964, 1968. 1974, 1976r
WICEMISTRZOWIE POLSKI - 1947, 1952, 1956, 1959, 1965, 1966, 1967, 1969, 1971, 1975, 1977, 1984r
BRĄZOWI MEDALIŚCI 1957, 1958, 1961, 1963, 1970r
JUNIORZY MISTRZOSTWO POLSKI 1962, 1968, 1994r
WICEMISTRZOSTWO POLSKI JUNIORÓW - 1961, 1965, 1967, 1999, 2008r